هنر دیجیتال
دهه 1990 شاهد توسعه فناوری با سرعت پیش بینی نشده بسیاری در غالب دیجیتال بود همان انقلاب معروف دیجیتال 1 درحالی که شالوده بسیاری از فناوری های دیجیتال از شصت سال پیش پی ریزی شده است
دهه 1990 شاهد توسعه فناوری با سرعت پیشبینی نشده بسیاری در غالب دیجیتال بود همان انقلاب معروف دیجیتال(1) درحالی که شالوده بسیاری از فناوریهای دیجیتال از شصت سال پیش پیریزی شده است، این تکنولوژیها در دهـه آخر قرن بیستم به وضوح حضوری همه جانبه یافتهاند. سخت افزارها و نرم افزارها کارایی بیشتری یافته و خوش ساختتر شدهاند و ظهور شبکه جهانی (www) word wide web در اواسط دهه 90، نیز لایهی ارتباط و اتصال جهانی را افزون ساخته است.
هنرمندان همیشه در صفوف اول کسانی هستند که فرهنگ و تکنـولوژی زمان خود را نمایش میدهند و دههـا سال قبل از اینکه انقلاب دیجیتال به صورت رسمی آغاز شود، آنان مشغول تجربه کردن مدیوم دیجیتال بودهاند. ابتدا، نتیجه زحمات آنان غالباً در همایشها، جشنوارهها و نشستهایی که وقف فناوری و رسانههای الکترونیک شده بود، به نمایش در آمد و در بهترین حالت، در حاشیه جریان اصلی دنیای هنر مطرح شد. ولی در پایان قرن، هنر دیجیتال(2) به صورت یک اصطلاح ثابت و مسلم درآمد و موزهها و نگارخانهها در سراسر دنیا شروع به گردآوری و برگزاری نمایشگاههای بزرگی از آثار دیجیتال کردند.
اصطلاحات و تعاریف مربوط به شکلهای فناوری دیجیتال همواره به شدت سیال بودهاند و آنچه امروزه به عنوان هنر دیجیتال شناخته میشود، همواره از زمان ظهور دچار تغییر اسمهای بسیاری شده است: در ابتدا، به عنوان هنر کامپیوتری(3) به آن اشاره شده است (از دهه 1970) و سپس هنر چند رسانهای(4)؛ هنر دیجیتال، امروزه خود را زیر چتر اصطلاح هنر رسانهای جدید(5) قرار داده است که در پایان قرن بیستم غالباً برای فیلم، ویدئو و نیز هنر صدا(6) و دیگر فرمهای تلفیقی بکار میرفت. توصیف این انتخاب در اینجا.
جدید و نشان دهنده طبیعت فانی و زودگذر مجموعه اصطلاحات واژگان است. اما ادعای جدید بودن این سؤال را نیز مطرح میکند که به راستی چه چیز استحقاق آن را دارد که در قلمرو هنر دیجیتال، جدید شمرده شود. بعضی از مفاهیم کشف شده در هنر دیجیتال به تقریباً یک قرن قبل باز میگردد و بسیاری دیگر از آنها قبلا در هنرهای سنّتی(7) مورد بحث قرار گرفتهاند. آنچه، در واقع، جدید محسوب میشود این است که فناوری دیجیتال اکنون به مرحلهای از رشد و توسعه رسیده است که امکانات کاملاً جدیدی را جهت خلق و تجربه هنر نوید میدهد .
اصطلاح هنر دیجیتال خود، به صورت چتری برای طیف گستردهای از آثار و تجارب هنری در آمده است و مجموعه واحدی از زیبایی شناسی را توصیف نمیکند. این فصل از رساله به بررسی و برآورد شکلهای چندگانه هنر دیجیتال، به ویژگیهای اساسی زبان" زیبایی شناختی آنها و تحول فناوری و تاریخی ـ هنری آنها میپردازد. یکی از تفاوتها و تمایزهای اساسی و در عین حال قاطعی که در این جا به وجود میآید، تمایز ساختاری است بین هنری که از فناوریهای دیجیتال بهره میگیرد به عنوان وسیلهای برای خلق اشیای هنر سنتی ـ از قبیل عکس، پرینت، مجسمه یا قطعهای موسیقی ـ و هنری که این فناوریها را به عنوان بستر به کار میگیرد و به طور ویژه، در قالب دیجیتال، تولید، نگهداری و ارایه میکند و از قابلیت تعاملی و مشارکت مخاطب درآن بهره میگیرد.
در حالی که این دو نوع هنر برخی از ویژگیهای ذاتی فناوری دیجیتال را به اشتراک گذاشتهاند، غالباً در ابراز، بیان و زیبایی شناسی به طور مشخصی تفاوت دارند. این دو حوزه وسیع به عنوان یک ردهبندی قطعی به حساب نمیآیند، بلکه به عنوان نموداری ابتدایی از محدودهای که بر اساس طبیعت خود بهشدت نامتجانس است، در نظر گرفته شدهاند. در حالی که توصیفها و دستهبندیها در جهت تشخیص برخی ویژگیهای برجسته یک رسانه میتوانند مثمر ثمر باشند، ممکن است درعین حال در ایجاد محدودیتهای از پیش تعیین شده جهت نزدیک شدن و درک کردن یک فرم هنری، خصوصاً زمانی که دائما درگیر است، مانند مورد هنر دیجیتال، خطرناک نیز باشند.
در حالی که این بخش از رساله سعی میکند که تا حد امکان فراگیر باشد، زمانی که به جلوههای هنر دیجیتال و راههایی که تجارب هنری را بسط میدهند و به چالش میکشند، میرسد، تنها بخش کوچکی از طیف وسیعی از آثار دیجیتالی را که خلق شدهاند را ارایه میکند. بسیاری از فرمها و موضوعهای هنر دیجیتال که در صفحات آینده طرحریزی شدهاند، میتوانند به راحتی مطالب کتابهای کاملی از نوع خود قرار گیرند.
? تاریخچه مختصر فنآوری و هنر
به دلایل بدیهی، تاریخچه هنر دیجیتال، همانقدر که تحت تأثیر تاریخچه علم و فن قرار داشته است، تحت نفوذ تحولات تاریخی ـ هنری نیز بوده است .
تاریخچه فناوری هنر دیجیتال به طرز تفکیکناپذیری به پیچیدگیهای صنعتی ـ نظامی و مراکز تحقیقاتی و همچنین فرهنگ مصرف کننده و فنآوریهای وابسته به آن آمیخته شده است (واقعیتی که در بسیاری از کارهای هنری دیجیتال نقش بر جستهای ایفا میکند). رایانهها اصالتاً در یک محیط علمی و تحقیقاتی زاده شدند و امروز نیز دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در تولید برخی از شکلهای هنر دیجیتال، نقش عمدهای برعهده دارند.
در سال 1945 ، ماهنامه آتلانتیک مقالهای را تحت عنوان آنگونه که ممکن است بپنداریم به قلم دانشمند نظامی واناوار بوش(8) به چاپ رسانید. مقالهای که تأثیر عمیقی بر تاریخچه کاربرد رایانه(9) برجای گذاشت. این مقاله ابزاری را که MEMEX نام داشت، تشریح میکرد بهاینگونه که میزی با صفحات نیمه شفاف را توصیف مینمود که امکان مرور اسناد و اطلاعات و نیز امکان انتخاب مسیری دلخواه را از درون متون و سندهای مختلف برای کاربران مهیا میساخت. بوش در نظر داشت که محتویات MEMEX که شامل کتابها ، گاهنامهها و تصاویر میشد بر روی میکروفیلمهایی که قابل خریداری باشند، در دسترس کاربران قرارگیرند یا امکاناتی فراهم آید تا دادهها مستقیماً توسط کاربران به کار گرفته شوند.
MEMEX هیچگاه ساخته نشد، اما میتوان آن را همچنان یکی از اجداد نظری جریان اطلاعاتی که به صورت الکترونیک به هم پیوند داده شدهاند (و نهایتاً اینترنت به عنوان یک بانک اطلاعاتی عظیم و مرتبط و قابل دسترس در تمام جهان) محسوب کرد. این دستگاه اساساً یک ابزار آنالوگ بود، اما در سال 1946، دانشگاه پنسیلوانیا نخستین رایانه دیجیتال جهان را عرضه کرد که به انیاک(10) مشهور بود و تمامی حجم یک اطاق را به خود اختصاص میداد. سال 1951، با به ثبت رسیدن نخستین رایانه دیجیتال ـ اونیواک(11) ـ که به صورت تجاری قابل دسترس بود، همراه بود.
مترجم : امیرعلی قاسمی
پینوشت:
1- Digital Revoltion
2- Digital Art
3- Computer Art
4- Multimedia Art
5- New Media Art
6- Sound Art
7- Traditional Arts
8- Vannever Bush
9- Computing
10- ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer)
11- UNIVAC (Universal Automatic Computer)
12- Cybernetics (from the Greek term kybermetes, meaing "Governor" or "steersman")
13- Norbert Wiene
14- Hypertext
15- Hypermedia
16-Docuverse
17- ARPA (Advancd Research projects Agency)
18- RAND Corporation
19- ARPANET
20- Supercomputers
21- Information Space& Interface
22- Douglas Engelbart
23- Bitmapping
24- Windows
25- Mouse
دستگاه اعداد دودویی= صفرویک26- Binaries
27- Pointing
28- Dragging
29- Ivan Sutherland
30- Alan Kay
31- Xerox PARC
32- GUI (Graphic User Interface)
33- Dada
34- Fluxus
35- Conceptual Art
36- Randomeness
37- Result
38- Interaction
39- Virtuality
40- Marcel Duchamp
41- Laszlo Moholy- Nagy
42- Duchamps Rotary Glass Plast [(prevision Optics) in motion]
43- Man Ray
44-Virtual Object
45- Ready- mades
46- Combinatorial
47- OULIPO (Ouvroir de Litterature potentielle)
48- Raymond Queneau
49- Francois Le Lionnai
50- Interactive