فلان فیلم سه بعدی اکران شد ، کنسول بازی سه بعدی در راه است، فلان انیمیشن سه بعدی فروش میلیاردی کرد ویا جام جهانی را سه بعدی ببینید و .... .چند سالی است که جملات زیادی در مورد فناوری های سه بعدی می شنویم ،جملات بالا نمونه هایی از این موارد هستند، که کمابیش در جایی خوانده ایم و یا حداقل به گوشمان رسید،ر این مقاله قصد دارم به طور ساده با تکنولوژی های سه بعدی آشنا شویم.
مغز انسان با دریافت دو تصویر از دو چشم و تلفیق آنها در یکدیگر، تصویری بعد دار و دارای عمق می‌سازد. بر همین اساس و به طور معمول در تولید فیلمهای سه بعدی از دوربینی با دو لنز شیئی (یا بنا به اصطلاح فرانسوی رایج در سینما Objectif که معادل واژه انگلیسی Objective است) استفاده میشود که هر کدام یک صحنه واحد از زاویه‌ای بسیار نزدیک به دیگری، فیلمبرداری میکند که فاصله آنها از هم به اندازه فاصله دو چشم از یکدیگر است.زمستان سال 1952 زمانی بود که نخستین فیلم های بعد دار نظیر The Lions of Zulu در هالیوود ساخته و در دوسالن پر از تماشاچی کمپانی پارامونت در حالی که عینکهای Polarizante به چشم داشتند، به اکران درآمد. یکسال بعد این تکنیک طرفداران بسیاری یافت و بر تعداد چنین روش‌هایی برای ساخت فیلم افزوده شد. اکنون پس از سالها اینطور به نظر می‌رسد که به کارگیری تکنیک های ساخت فیلم سه بعدی دوباره مدنظر قرار گرفته و دوره جدید برای توسعه چنین سرگرمی‌هایی درراه است. ناگفته نماند که برای پخش یک فیلم سهبعدی، سالنی با پروژکتور مخصوص و یک سرور که نسخه دیجیتالی فیلم روی آن قرار می‌گیرد، نیاز است.
رای تماشای فیلمهای سه بعدی عینکهای خاصی لازم است که به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1- عینکهای Xpand با واژه فرانسوی Actif یا همان Active انگلیسی (به معنای فعال) نیز شناخته می‌شوند. دلیل این نامگذاری وجود شاترهای فعال در این عینک است که به طور متناوب و با سرعت بالا، مقابل هر یک از دو چشم، بسته و باز می‌شوند. با استفاده از یک صادرکننده مادون قرمز که هماهنگ با تایم کد فیلم است و در نزدیکی پروژکتور قرار دارد، با انعکاس اطلاعات به عینک احساس دیدن عمق به وجود می‌آید. ریتم این عمل 144 بار در ثانیه یا 144 هرتز معادل سرعت تجزیه و تشخیص مغز است و معمولا برای اینکه تمام زوایا در بر گرفته شوند از دو صادرکننده مادون قرمز در سالن استفاده میشود، اما استثنا هم وجود دارد و برای مثال در فستیوال کن (Festival de Cannes) هنگام نمایش انیمیشن UP از 30 صادرکننده مادون قرمز استفاده شده بود.
وجود نوعی گیرنده مادون قرمز در مرکز این عینک، یک نمایشگر کریستال مایع LCD با وضوح 1080×1920 همراه با یک فیبر مدار چاپی (PCB) عواملی هستند که گاهی موجب بروز اشکال در عینکهای Xpand می‌شوند، ضمناَ این عینک‌ها فقط یکبار قابل مصرف بوده و تماشاچی نمی‌تواند مجددا آنها را به کار گیرد.
2- این گروه به Real D یا به اصطلاح فرانسوی Passif معادل لغت انگلیسی Passive (به معنای غیر فعال) معروفند. اساس کار این عینک ها براصل قطبی کردن یا Polarization نور استواراست و بنابراین تماشاچی می‌تواند آنها را چندین بار به کارگرفته و پس از پایان فیلم عینک را برای خود نگاه‌دارد. شیشه‌های عینک Real D نورهای ساطع شده از پرده را در جهت مخالف یکدیگر پلاریزه کرده و بدین ترتیب یک چشم، نور قطبی عمودی و دیگری نور قطبی افقی را می‌بیند البته پروژکتور مورد استفاده در این تکنولوژی، برای از بین بردن پرش در تصاویر، هر فریم را سه بار پخش میکند.
3- نام Dolby 3D از اسم کمپانی معتبر «دالبی» به عنوان ابداع کننده این عینک‌ها گرفته شده است. در این تکنیک با نصب یک فیلتر ویژه چرخان در پروژکتور مخصوص نمایش، طول موج‌ها دسته بندی شده و به صورت سه نور قابل دیدن برای انسان شامل سرخ، آبی و سبز به پرده می‌رسند. با چندتایی شدن طول موجهای ارسالی، عینک Dolby 3D موجب میشود تا هر چشم تنها طول موج خاصی از هر رنگ را ببیند که به این ترتیب تصاویر عمق یافته و سه بعدی دیده می‌شوند. عینکهای مربوط به فناوری مورد بحث که به wavelength multiplex visualization با معنای «تجسم مرکب طول موج» معروف است، اطلاعات بصری دریافت شده را از یکدیگر تفکیک کرده و تصاویر هر چشم را مشخص میکند. این عینک‌ها دارای قیمتی چند برابر عینکهای Real D هستند اما می توان آنها را چندبار مورد مصرف قرار داد.
تاثیر فناوری سه بعدی برصنعت الکترونیک و فیلم سازی
پس از نمایش فیلم Avatar که به عنوان شاهکار هنر سه بعدی جهان به حساب می آید، بسیاری ازشرکت های کوچک و بزرگ در محصولات خود تغییرچشمگیری داده اند و به استفاده از فناوری سهبعدی علاقه مند شده اند به طوری که برای پیشی گرفتن از رقیبان خود سعی در ایجاد محصولات باکیفیت تر و ارزان تر و سریع تر دارند ،که این تحول صنعت فیلم ، سخت افزار بویژه کارتهای گرافیک سه بعدی ،نمایشگرهای سه بعدی ،دوربین های فیلم برداری سه بعدی ، عینک های سه بعدی و بسیاری از تجهیزات سه بعدی را شامل می شود.در سینمای هالیوود این تحول به خوبی به چشم می خورد ،که از جمله آن موارد می توان به انیمیشن up در سال 2009 به کارگردانی Pete Docter و Bob Peterson ، فیلمAvatar در سال 2009 به کارگردانی James Cameron که همانطور که گفته شد این فیلم به عنوان شاهکار هنر سه بعدی جهان به حساب می آید .پس از آن فیلم های دیگری نظیر Alice in Wonderland در سال 2010 ، Step Upدر سال 2010 ساخته شدند .ساخت چنین فیلم های نیازبه دوربین هایی دارد که بتوانند همزمان از دو جهت فیلم برداری کنند .در ساخت چنین دوربین هایی گام های بزرگی برداشته شده تا جایی که دوربین های سه بعدی در ابعاد ، قیمت و کیفیت متفاوت از نوع خانگی گرفته تا دوربین های بزرگ فیلم سازی ساخته شده است . بعد از ساخت فیلم سه بعدی با چنین دوربین هایی برای نمایش آن احتیاج به تجهیزات و نمایشگر ها و عینک های مخصوص است.به همین دلیل شرکت های بزرگی همچونPanasonic و sumsung دراین زمینه دست به تولید نمایشگر های خانگیHD که درواقع اساس کار آن همان نمایشگرهای LED با تفاوت اندک است ،زده اند .در این نمایشگر ها برای نمایش سه بعدی از روش active-shutter استفاده می شود که آن را توضیح دادم .ساخت چنین فیلم ها و تجهیزات نمایش سه بعدی ، شاید چیز خیلی جدیدی نباشد و از ابتدای ظهور چنین فناوری سه بعدی شاهد افزایش این گونه پیشرفت ها بوده ایم ، اما می توان گفت بزرگترین تاثیرفناوری سه بعدی بر صنعت بازی سازی بوده است و شاید بتوان گفت هم اکنون انقلاب بزرگی چه در بازی های سه بعدی و چه در کنسول های بازی در حال رخ دادن است ، به طوری که شرکت های همچون sony بر روی کنسول خود یعنی play station 3 ، Microsoft برروی xbox360 و Nintendo بر روی Wii درحال ایجاد تغییرات وسیعی در زمینه سه بعدی هستند .به طور مثال Nintendo کنسول ارائه داده است که بدون احتیاج به عینک می توان بازی را سه بعدی دید .در زمینه بازی های کامپیوتری ، برای ایجاد و نمایش بازی های سه بعدی احتیاج به کارت گرافیک مخصوص سه بعدی نیز هست که شرک Nvidia نمونه ای از این کارت های گرافیکی را عرضه کرده است .همچنین برای نمایش احتیاج به مانیتور های است که با سرعت 120 hz تصاویر را رندر کند ، که سرعت نسبتاٌ بالایی است .در مجموع اگر قصد بازی کردن سه بعدی را در این زمان دارید ، هزینه نسبتاٌ بالایی را باید بپردازید ، چون احتیاج به یک مانیتور نمایش سه بعدی که در حدود 500$ تا 800 $ ،کارت گرافیک سه بعدی در حدود 150$ تا 300$ و یک عینک در حدود 200$ دارید. (البته این قیمت ها در ایران به طور چشمگیری تغییر می کند )،پس فعلاٌ از فکر بازی سه بعدی بیرون بیایید .
هزینه ساخت و نمایش فیلم سه بعدی
به جرأت میتوان گفت تهیه مقدمات و ساخت یک فیلم سه بعدی حدود ده در صد بیشتر از یک فیلم عادی (دوبعدی) هزینه در پی داشته و برای نمایش آن به وسایل بسیار گران قیمتی نیاز است. آمارها نشان میدهند مجهز کردن هر سالن سینما برای بوجود آوردن امکان پخش فیلمهای سه بعدی فراتر از هفتاد هزار یورو (کمی بیش از صد هزار دلار) نیاز است و این هزینه پروژکتور، سرویس دهنده (Server) و مسائل اکران را شامل میشود. البته عینک هم بسته به آن که توسط سینما خریداری شده و یا اجاره گردد، هزینه خاص خود را دارد که باید برای تمیز کردن عینکهای Xpand و Dolby 3D بعد ازهر بار استفاده و امکان شکستن یا گاهی ربودن آنها را نیز در نظر گرفت و برای آنها هم بودجه‌ای اختصاص داد اما فراموش نکنیم که تمام این مبالغ را در نهایت تماشاگر متقبل می‌گردد
